Tianeptyna - efekty neuroplastyczne a zastosowanie w specyficznych grupach pacjentów
Tianeptyna jest głównie stosowana w stanach depresyjnych oraz w depresji z objawami lękowymi. Ma inny sposób działania w porównaniu do leków z innych grup (SSRI, SNRI) i różny wpływ na neuroplastyczność ośrodkowego układu nerwowego. Ponadto uważa się ją za bezpieczną w farmakoterapii, co sprawia, że jest szeroko stosowana w różnych grupach pacjentów. Autor opisuje również praktyczne zastosowanie tianeptyny na podstawie opisów przypadków klinicznych.
Psychiatria 2014; 11, 4: 211–214
Tianeptyna - początki w Polsce
Nowoczesne leczenie depresji w połowie lat 90. XX wieku wyglądało następująco – w Stanach Zjednoczonych od kilku lat „królował” Prozac®, który właśnie rozpoczął w Europie wyścig o palmę pierwszeństwa wśród leków przeciwdepresyjnych. Bezskutecznie próbowały mu dorównać fluwoksamina i paroksetyna.
Dla wielu lekarzy neurologów, którzy w tym czasie leczyli chorych na depresję, stanowił „objawienie” – był dobrze tolerowany i skuteczny – „tabletka szczęścia”. Psychiatrzy podchodzili do tej nowości ostrożniej, zastanawiając się, jak jedna tabletka może usunąć nasilone objawy depresji.
Powoli i oni mieli coraz więcej doświadczeń, potwierdzały to pochlebne opinie pacjentów. Również lekarze innych specjalności częściej sięgali po fluoksetynę. Podkreślano, że mechanizm działania różni się od dotychczas stosowanych leków przeciwdepresyjnych, oraz że lek jest bezpieczny przy przedawkowaniu.
I kiedy coraz więcej lekarzy zaczęło akceptować tę nową możliwość leczenia – pojawiła się tianeptyna – lek z Francji, bez światowego zasięgu. Co ciekawe, lek ten był dawkowany trzy razy na dobę i charakteryzował się odmiennym mechanizmem działania niż dotychczasowy lider rynku farmaceutycznego.
Zaczęto się zastanawiać, jak to możliwe, że lek o przeciwnym mechanizmie działania powoduje ten sam efekt, i podważać skuteczność jego działania. Za tianeptyną nie stała u psychiatrów tak nasilona promocja, jak za fluoksetyną. Ciekawość efektów terapeutycznych spowodowała jednak, że tianeptyna znalazła swoje miejsce w leczeniu pacjentów nie tylko w szpitalach psychiatrycznych, ale przede wszystkim w ambulatoriach.
Psychiatry 2014; 11, 4: 211–214
Tianeptyna - od czego zależy efekt kliniczny?
W latach 90. efekt kliniczny tianeptyny wiązano przede wszystkim z mechanizmem receptorowym. Stahl tak opisuje jej działanie: „tianeptyna moduluje przekaźnictwa glutaminianergiczne, prawdopodobnie poprzez nasilenie działania receptorów AMPA (kwasu alfa-amino-3-hydroksy-5-metylo-4-izoksazolopropioinowego). Najprawdopodobniej wzmaga wychwyt doneuronalny serotoniny, jednak mechanizm działania leku może być podobny do leków hamujących wychwyt zwrotny serotoniny”.
Obecnie wyjaśniono działanie tianeptyny w świetle koncepcji neuroplastyczności powstawania depresji. Według Alonso i wsp. w depresji dochodzi do obniżenia ekspresji genów odpowiedzialnych za procesy neuroplastyczności w strukturach mózgu związanych z pojawieniem się objawów depresyjnych.
Te struktury to hipokamp, ciało migdałowate i kora przedczołowa. U osób predysponowanych, pod wpływem stresu następuje atrofia komórek piramidowych hipokampa, osłabienie neurogenezy, zmniejszenie odporności komórek. Dzieje się tak wskutek zwiększonego zewnątrzkomórkowego stężenia kwasu glutaminowego.
Wydzielanie glutaminianu jest regulowane przez glikokortykosteroidy, głównie kortyzol, w odpowiedzi na pobudzenie przez stres osi przysadka−podwzgórze−nadnercza. Przewlekła hiperkortyzolemia, jaka jest charakterystyczna dla depresji, w związku z uszkadzaniem dendrytów w polach CA1 i CA3 hipokampa, zaniku rozgałęzień dendrytów komórek piramidowych i zaburzeniu aktywności receptorowej w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN) prowadzi do obniżenia funkcji poznawczych, głównie pamięci krótkoterminowej.
Nie tylko w hipokampie dochodzi do zmian strukturalnych. W korze przedczołowej zmniejsza się gęstość komórek glejowych i wielkość neuronów, zaś w ciele migdałowatym nasilają się procesy powstawania rozgałęzień dendrytów w jądrze podstawno-bocznym.
Efekty działania tianeptyny polegają na:
- Zapobieganiu strukturalnym i komórkowym zmianom w mózgu, spowodowanym stresem
- Normalizacji zaburzonego neuroprzekaźnictwa glutaminergicznego (poprzez zmianę ekspresji receptorów glutaminowych)
- Zapobieganiu atrofii dendrytów w hipokampie
- Poprawie neurogenezy poprzez zwiększoną ekspresję czynników neurotroficznych BDNF (brain-derived neurotrophic factor) i NGF (nerve growth factor)
- Zmniejszeniu apoptozy i normalizacji stężenia stężenia N-acetyloasparginianu oraz metabolizmu glukozy w hipokampie i ciałach migdałowatych
Opinie użytkowników
Średnia opinia: 4.21/5.
